Trung Cấp Y Khoa Hà Nội
Bệnh cao huyết áp là một trong những căn bệnh nguy hiểm. Theo Y sĩ Trung cấp cho biết việc điều trị bệnh cao huyết áp (CHA) phải dùng thuốc, chế độ ăn luyện tập chính xác nếu không sẽ không đạt được mục tiêu kiểm soát huyết áp hay tác dụng phụ.
- Y sĩ đa khoa cảnh báo hậu quả bệnh nhân không tái khám?
- Y sĩ cảnh báo việc tuỳ tiện dùng tế bào gốc chữa bệnh
Phát hiện muộn hay quá muộn bệnh
CHA không có triệu chứng đặc hiệu, không có dấu hiệu tiền báo nên phát hiện muộn, có khi rất muộn, thậm chí lúc xảy ra tai biến tử vong mới xác định bệnh. Người lao động mỗi năm 1 lần, người tham gia Bảo hiểm y tế mỗi năm trung bình 1 – 2 lần khám sức khỏe theo chế độ, dễ có cơ hội phát hiện bệnh. Ngoài đối tượng này ra, những người có nguy cơ cao (trên 40 tuổi, béo phì, rối loạn mỡ máu, đái tháo đường) ít nhất 6 tháng một lần phải đo huyết áp (HA). Khi đo, nếu thấy HA cao, nên đo lại 3 đợt, cách nhau mỗi tháng: trước khi đo 30 phút, không ăn uống, không dùng thuốc, các chất kích thích, nghỉ ngơi hoàn toàn, nơi đo phải rộng rãi, thoáng mát, không lạnh quá nóng quá, không ồn ào, đo bằng huyết áp kế chính xác (đã kiểm định), nhân viên y tế vui vẻ hòa nhã, tạo cho người bệnh tâm lý thoải mái tránh hội chứng “huyết áp áo choàng trắng”; mỗi đợt đo 3 lần lấy trị số trung bình. Chỉ sau 3 đợt đo mà trị số trung bình của HA đều ³ 140/ 90 mmHg mới xác định là bị CHA.
Không dùng đủ thuốc, đủ liều phối hợp theo chỉ định
Trước đây, theo cách “điều trị bậc thang” (WHO- 1978- 1988; Mỹ -1992), bệnh càng nặng càng dùng nhiều thuốc: CHA độ I dùng 1 thuốc; độ II dùng 2 thuốc; độ III – độ IV dùng 3 – 4 thuốc. Nay, hội nghị HA thế giới (2003), ESH (2009) khuyến nghị: cần phối hợp thuốc ngay từ đầu. Nếu khởi đầu điều trị một thuốc, tỉ lệ bỏ trị cao hơn khởi đầu phối hợp thuốc. Liệu pháp phối hợp càng cần ưu tiên áp dụng cho người nguy cơ cao nhằm hạ thấp HA nhanh, tránh thảm họa. Phối hợp thuốc sẽ bổ sung và làm tăng hiệu lực của nhau, cho hiệu quả sớm hơn cao hơn dùng đơn; liều dùng mỗi thành phần thấp hơn khi dùng đơn, nên ít gặp tác dụng phụ thí dụ: phối hợp thuốc ức chế hệ renin -angiotensin – aldosteron gọi chung là RAAS (bao gồm ức chế men chuyển và chẹn thụ thể angiotensin II) với chẹn canxi sẽ có lợi: ức chế RAAS làm dịu bớt hiện tượng hoạt hóa thần kinh giao cảm và hệ renin – angiotensin – aldosteron, giảm phù ngoại vi do chẹn canxi gây ra; ngược lại chẹn canxi làm tăng tác dụng hạ HA của chẹn RAAS. Tuy nhiên, một số phối hợp có thể gây ra tác dụng phụ. Không tự ý phối hợp hay dùng các biệt dược kép. Chỉ phối hợp theo chỉ định của thầy thuốc, cần dùng đủ thuốc đủ liều các thành phần phối hợp.
Tự tăng liều theo cảm giác chủ quan
Theo kinh nghiệm của các Y sĩ đa khoa khi nhức đầu, khó chịu…, người bệnh cho là do HA tăng, rồi tự tăng liều. Thực ra các triệu chứng trên chưa hẳn do HA tăng. Tự tăng liều có thể gây tụt HA quá mức, thậm chí có thể gây trụy mạch. Một nghiên cứu tại các phòng khám Pháp cho biết, có những người bị các triệu chứng trên, thậm chí HA có tăng cao chút đỉnh so với HA mục tiêu, khi đến viện chỉ cho nằm nghỉ ở phòng chờ yên tĩnh thì có hơn 80% trường hợp HA trở về mức mục tiêu mà không cần dùng thuốc hay nhập viện.
Tự ý ngừng thuốc, không theo đuổi liệu trình
CHA là bệnh mạn, không thể chữa khỏi. Dùng thuốc giữ HA ở mức ổn định ở mức HA mục tiêu có thể chấp nhận nhận được, gọi là kiểm soát huyết áp. Khi tự ngừng thuốc, HA sẽ tăng cao, gây ra tai biến. Người CHA phải dùng thuốc hàng ngày, đều đặn, suốt phần đời còn lại.
Dùng thuốc không đúng giờ
HA thường tăng giảm theo chu kỳ sinh học: gần sáng HA tăng dần, khi thức dậy tim hoạt động mạnh hơn, HA tăng nhanh hơn, từ 9 – 12 giờ trưa ở mức cao nhất, rồi thấp dần vào buổi chiều, thấp nhất vào lúc 3 giờ sáng, từ 3 giờ sáng lại tăng dần theo chu kỳ. Mỗi loại thuốc có thời gian bán hủy riêng. Theo đó, phải uống thuốc đều đặn vào một giờ nhất định trong ngày. Nên chọn vào giờ mà huyết áp có khuynh hướng tăng (7 – 8 giờ sáng). Không “nhớ lúc nào dùng lúc ấy” một cách tùy tiện.
Không khám định kỳ, chỉ dùng mãi một đơn thuốc
CHA tiến triển theo hướng ngày càng nặng, có thể làm xuất hiện hay nặng thêm các bệnh trong hội chứng rối loạn chuyển hóa, đặc biệt có thể kèm theo các yếu tố nguy cơ tại các cơ quan đích. Cần phải điều chỉnh thuốc, liều lượng phù hợp với từng giai đoạn. Ví dụ: khi mới bị CHA nhẹ có thể dùng chẹn beta (atanolol) nhưng khi chuyển sang có nguy cơ suy tim sung huyết thì không thể dùng thuốc này. Cần tuân theo lịch hẹn khám lại của Bác sĩ, Y sĩ theo định kỳ, không tự ý dùng mãi một đơn thuốc kéo dài.
Tự ý xử lý tai biến
Khi bị tai biến mạch máu máu não (đột quỵ) có người cho do HA tăng cao, gây vỡ mạch, rồi tự dùng thuốc hạ HA. Đúng ra, cần hạ HA nhưng hạ đến mức nào phải do thầy thuốc. Nếu tự dùng thuốc hạ HA, có thể dẫn tới hạ HA quá mức, máu không đến được các vùng não khác làm tai biến nặng thêm. Trong trường hợp này, tốt nhất là khẩn trương đưa người bệnh đến nơi cấp cứu không tự dùng thuốc hạ HA hay các thuốc khác.
Không phối hợp đúng với chế độ ăn luyện tập
Đôi khi chưa tìm hiểu kỹ nên người bệnh kiêng thái quá (dẫn tới thiếu năng lượng, dinh dưỡng) luyện tập thái quá (có thể bị tai biến), người CHA nếu không kèm theo bệnh gì thì dùng chế độ ăn cân đối; nếu kèm theo thừa cân, béo phì, rối loạn mỡ máu, đái tháo đường thì tùy theo bệnh kèm theo mà dùng một hay một số chế độ ăn tiết chế chất béo, chất đường, chất đạm (hạn chế mức ăn nhưng không kiêng dẫn tới bị thiếu) để làm cho các bệnh này không nặng thêm ảnh hưởng trở lại đến HA. Người CHA cần chọn các môn tập luyện nhẹ, dễ, thời gian chỉ 30 – 40 phút, đảm bảo cho tim đập không quá 105 – 125 lần/phút như các môn đi bộ vừa, chạy bộ chậm, tránh các môn tập nặng (tiêu thụ trên 500kcalo/giờ), khó, tốc độ cao, thời gian kéo dài (như các môn cử tạ, quần vợt, chạy nhanh), khi có kèm theo nguy cơ tim mạch phải kiêng tập một số môn (theo chỉ định của thầy thuốc).
Nguồn: Sức khỏe đời sống
